احساس شما نسبت به شغلتان به عوامل مختلفی بستگی دارد، از فرهنگ شرکت گرفته تا همکاران، حقوق و محیط کار. گاهی اوقات، بزرگترین چالش نه حجم کار و نه سیاست‌های اداری است، بلکه رئیس شماست !
یک مدیرخوب می‌تواند به شما کمک کند بهترین عملکرد را داشته باشید و به عنوان یک کارمند رشد کنید. متأسفانه، همه این‌طور نیستند؛ برخی حتی ممکن است کاملاً سمی (toxic boss) باشند. یک رئیس سمی می‌تواند زندگی کاری شما را به یک کابوس تبدیل کند و تأثیر عمیقی بر خوشبختی، سلامت روان، رضایت شغلی و مسیر حرفه‌ای شما بگذارد.
“مدیران سمی، به سلامت و رشد حرفه‌ای کارکنان خود توجهی نمی‌کنند”
دکتر پل لوسوف، روان‌شناس بالینی در گروه روانشناسی بدراک
نحوه مدیریت رئیس شما می‌تواند باعث عشق به کار و یا ترس از آن شود. دانستن نشانه‌های یک رئیس سمی می‌تواند شما را از استرس زیادی نجات دهد. وقتی این نشانه‌ها را بشناسید، می‌توانید اقداماتی برای حفاظت از خود، سلامت خود و حرفه‌تان انجام دهید.
برای آشنایی بیشتر با نشانه‌های یک رئیس سمی و راهکارهایی برای مقابله با آن، به خواندن ادامه دهید.
نشانه‌های یک رئیس سمی
کارشناسان تعاریف متعددی از کارفرمای سمی ارائه کرده‌اند. بر اساس یکی از این تعاریف، ویژگی‌های کلیدی شامل خودمحوری، ناکامی‌های اخلاقی، عدم شایستگی و ناپایداری عاطفی است.
مدیران نامناسب می‌توانند قلدر، جزئی‌نگر یا با توانایی ارتباطی ضعیف باشند. اما برخی از مهمترین نشانه‌های یک رئیس سمی چیست؟ چند نشانه که باید به آن‌ها توجه کنید عبارتند از:
آن‌ها دائماً دیگران را نقد می‌کنند
انتقاد مداوم یکی از ویژگی‌های برجسته‌ی سمی بودن و ناکارآمدی است. به جای ارائه بازخوردهای سازنده و مفید، ممکن است احساس کنید که رئیس شما فقط نقاط ضعف شما را برجسته می‌کند. آن‌ها کمترین دستورالعمل یا حمایتی ارائه نمی‌دهند، اما همیشه چیزی منفی برای گفتن در مورد کار شما یا همکارانتان دارند.
این نوع انتقاد می‌تواند به اعتماد به نفس شما آسیب بزند و شما را در مورد توانایی خود برای انجام کارتان به شک بیندازد. در برخی موارد، یک رئیس سمی ممکن است از چنین انتقاداتی برای تحقیر مردم استفاده کند. آن‌ها دیگران را تخریب می‌کنند تا موقعیت خود را در بالای سلسله مراتب حفظ کنند.
“یک رئیس سمی از قدرت خود برای کنترل کارکنان به روشی ناسالم با استفاده از دست‌کاری، ترساندن یا رفتار قلدرانه استفاده می‌کند”
دکتر جولی سیلوا، روان‌شناس بالینی و مدیر اجرایی New York Behavioral Health
به یاد داشته باشید، یک مدیر خوب بازخوردهای متعادل ارائه می‌دهد، نه کاملا شما را تخریب می‌کند و نه کاملا از شما تمجید. مدیران خوب، به رشد و پیشرفت شما کمک می‌کنند.
آن‌ها اعتبار کار دیگران را به خود اختصاص می‌دهند
تصور کنید تمام انرژی خود را برای یک پروژه صرف کرده‌اید و سپس مدیر شما تمام اعتبار آن را به خود اختصاص می‌دهد. این نوع رفتار یکی از نشانه‌های واضح یک مدیر سمی است. وقتی کسی این کار را انجام می‌دهد، نه تنها از تلاش‌های شما برای پیشرفت حرفه‌ای خود استفاده می‌کند، بلکه تلاش‌های شما را نادیده گرفته و به توانایی شما را برای رشد حرفه‌ای آسیب می‌زند.
تحقیقات نشان می‌دهد که اختصاص اعتبار به خود، انگیزه و عملکرد کارکنان را کاهش می‌دهد. این موضوع به‌ویژه زمانی که رئیس شما اعتبار کار شما را به خود اختصاص می‌دهد، ناامیدکننده است، زیرا ممکن است احساس کنید قادر به صحبت در مورد این نوع بدرفتاری نیستید.
اختصاص اعتبار کار دیگران به خود نشان‌دهنده‌ی نبود تمامیت و صداقت است. این نشان می‌دهد که رئیس شما بیش از آنکه به موفقیت افراد تیم اهمیت دهد، به پیشرفت خود توجه دارد.
آن‌ها به تیم خود احترام نمی‌گذارند
روابط کاری سالم بر پایه‌ی احترام و اعتماد بنا می‌شوند. اگر رئیس شما به طور مداوم عدم احترام به شما یا دیگران در محل کار نشان می‌دهد، این نشانه‌ای از سمی بودن است که می‌تواند نشاط و توانایی شما برای کار موثر را تضعیف کند.
نشانه‌های عدم احترام شامل نادیده گرفتن ایده‌های شما، قطع کردن صحبت شما و یا نشان دادن بی‌توجهی عمومی به نظرات شماست. این نوع رفتار اغلب نشانه‌ای است که آن‌ها به شما به عنوان یک عضو تیم ارزش نمی‌گذارند.
آن‌ها تمام جزئیات را مدیریت می‌کنند
رؤسای بزرگ می‌دانند چگونه راهنمایی و مشاوره ارائه دهند در حالی که همچنان به افراد اجازه می‌دهند به طور مستقل کار کنند. جزئی‌نگری بیش از حد، به جای راهنمایی، نشان‌دهنده‌ی بی‌اعتمادی و می‌تواند نشانه‌ای از یک رئیس سمی باشد.
جزئی‌نگری بیش از حد اغلب به عنوان سمی بودن تلقی می‌شود زیرا نشان‌دهنده‌ی بی‌اعتمادی به کارکنان است، خودمختاری را از بین می‌برد و فضایی از نظارت یا انتقاد مداوم ایجاد می‌کند، این می‌تواند باعث افزایش استرس، کاهش انگیزه و مانع از پیشرفت کارکنان شود.
وقتی احساس می‌کنید رئیس شما همیشه در حال نظارت بر کار شماست و هر جزئیات کوچکی را بررسی می‌کند، انجام بهترین عملکردتان سخت می‌شود و استفاده از تخصصتان دشوار می‌گردد. در بدترین حالت، این می‌تواند حس اضطراب و فشار شدیدی ایجاد کند که کاملاً طاقت‌فرسا باشد.
نشانه‌های یک مدیر سمی
تفاوت قائل شدن بین کارکنان
مدیران سمی ممکن است در تیم خود بین کارکنان تفاوت قائل شوند و بر اساس تمایلات شخصی خود، به برخی از آن‌ها اولویت بدهند. این مسئله می‌تواند باعث تنش بین کارکنان شود.
نشانه‌هایی که ممکن است رئیس شما بین کارکنان تفاوت قائل شود عبارتند از:
- واگذاری اولین فرصت‌ها برای انجام کارها یا پروژه‌های جذاب به افراد خاص
- تحسین و شناخت بیش از حد و بازخورد مثبت برای برخی کارکنان
- دسترسی به اطلاعاتی که دیگران از آن محروم هستند
- شرایط کاری بهتر، برنامه‌های کاری انعطاف‌پذیرتر، یا سایر مزایا برای کارکنان منتخب
- امتیازات اجتماعی خارج از محیط کار
- دادن فرصت‌های بیشتر در جلسات
تفاوت قائل شدن ناعادلانه، توانایی شما را برای دسترسی به فرصت‌های مختلف برای پیشرفت حرفه‌ای مختل می‌کند. وقتی جزو “حلقه دوستان” مدیر نیستید، ممکن است احساس تنهایی، بی‌انگیزگی و حتی تبعیض کنید.
عدم گوش دادن و نپذیرفتن بازخورد
یکی دیگر از نشانه‌های یک رئیس سمی، عدم توانایی (یا حتی امتناع صریح) از گوش دادن و پذیرفتن نظرات دیگران است. وقتی مدیران بازخوردها را نادیده می‌گیرند، ایده‌ها را خاموش می‌کنند یا تصمیمات را بدون قبول نظرات دیگران می‌گیرند، اغلب نشانه‌ای از مدیری اقتدارگرا است.
این نوع مدیران رویکرد “یا راه من یا راه باز جاده دراز” را در پیش می‌گیرند. آن‌ها دوست دارند که تیم‌ها را با استفاده از ترس اداره کنند و به ایده‌های اعضای تیم گوش نمی‌کنند.
عدم تعهد و فقدان ابتکار عمل
گاهی اوقات، افرادی به نقش‌های مدیریتی منصوب می‌شوند که مهارت یا ابتکار عمل لازم برای هدایت گروه به سمت اهدافشان را ندارند. این نوع افراد می‌توانند سمی باشند زیرا علاقه‌ای به ارائه راهکار یا قبول مسئولیت ندارند.
اگر مدیر شما به حال خود رها شده باشد تمام مسئولیت‌های خود را به دیگران محول می‌کند که باعث ناکارآمدی می‌شود.
تاثیرات یک رئیس سمی
داشتن یک رئیس سمی تنها یک مزاحمت کوچک در محیط کار شما نیست، این چیزی است که می‌تواند تاثیرات زیادی در زندگی حرفه‌ای و شخصی شما، از جمله سلامت و حال شما داشته باشد. شما ممکن است از شغل خود رضایت کامل نداشته باشید و مقابله با یک رئیس سمی علاوه بر آن می‌تواند به اعتماد به نفس و ارزش شخصی شما آسیب بزند.
“مدیران سمی به دلیل تاثیری که در محیط کار، روی کارمند دارند به سلامت روانی بسیار آسیب می‌زنند. از احساسات، ارزش و صلاحیتشان گرفته تا موقعیت اجتماعی و ارتباطشان با دیگر همکاران” دکتر الا واشنگتن، روان‌شناس سازمانی و استاد دانشگاه جورج‌تاون
استراتژی‌هایی برای مقابله با یک رئیس سمی
پس، چه کاری می‌توانید انجام دهید تا با یک رئیس سمی کنار بیایید؟ در حالی که ممکن است وسوسه شوید کار خود را ترک کنید، این همیشه ضروری (یا ممکن) نیست. خوشبختانه، چندین گام وجود دارد که می‌توانید برای مقابله با این نوع رئیس بردارید:
- ثبت همه چیز: اولین قدم این است که شروع به نگهداری سوابق دقیق از تعاملات خود کنید. به‌ویژه، مطمئن شوید که موارد انتقادهای ناعادلانه، زیر سوال بردن اعتبارتان، یا رفتارهای نامناسب را یادداشت کنید.
- مرزهای دقیق تعیین کنید: تعیین مرزها با یک رئیس سمی یک گام مهم برای محافظت از سلامت روان شما است. هنگام برقراری ارتباط مودب باشید، اما واضح بیان کنید که حاضر نیستید در رفتارهای غیر اخلاقی شرکت کنید یا در ساعات غیر کاری به مسائل مربوط به کار بپردازید (مگر در موارد اضطراری).
- پیشنهاد راه‌حل‌ها: به دنبال راه‌هایی برای پیشنهاد تغییرِ رفتار سمی رئیس خود باشید.
- گفتگوی صادقانه داشته باشید: اگر این امکان‌پذیر به نظر نمی‌رسد، سعی کنید با رئیس خود یک گفتگوی صادقانه داشته باشید.
- حرفه‌ای رفتار کنید: این ممکن است گاهی اوقات واقعاً دشوار باشد، اما مهم است که در تمام اوقات حرفه‌ای رفتار کنید. در مورد رفتار رئیس خود با دیگران شایعه‌پراکنی نکنید. در هنگام تعاملات آرام بمانید و از واکنش نشان دادن در زمان اوج احساسات خودداری کنید.
- با منابع انسانی صحبت کنید: گاهی اوقات، تنها هستید و باید فقط خودتان دست به کار شوید. اگر رفتار رئیس شما غیر قابل تحمل شده یا به آزار، تبعیض یا سوء استفاده رسیده است،بسیار مهم است که آن را به بخش منابع انسانی شرکت خود گزارش دهید.
با ثبت مستندات و ارائه شواهد به منابع انسانی می‌توانید به بهبود محیط کاری خود کمک کنید و از سلامت روانی خود محافظت کنید.
در نظر گرفتن گزینه‌های دیگر
اگر راه‌حل‌های دیگر را امتحان کرده‌اید و به نتیجه نرسیده‌اید، ممکن است زمان آن رسیده باشد که گزینه‌های دیگری را در نظر بگیرید. اگر با جستجوی شغل جدید، راحت هستید و از نظر مالی برای ترک کار فعلی خود مشکل ندارید، ترک کار ممکن است یک گزینه خوب برای شما باشد.
“اگر رفتار رئیس و محیط کاری تغییر نکند، از شخص می‌خواهم که مزایا و معایب ماندن در آن موقعیت را سنجیده و به آن‌ها توصیه می‌کنم که به کاوش در فرصت‌های شغلی دیگر فکر کنند.”
دکتر سیلوا
گزینه دیگر این است که با کارفرمای خود در مورد فرصت‌های دیگری که ممکن است در سازمان شما وجود داشته باشد صحبت کنید. انتقال به بخش دیگر یا تغییر به نقشی که ارتباط کمتری با فرد سمی دارد، ممکن است به شما احساس امنیت و رضایت بیشتری دهد.
نمونه‌هایی از روسای سمی
گاهی تشخیص یک رئیس سمی آسان است، اما گاهی اوقات شناسایی چنین رفتارهایی ممکن است سخت باشد، به ویژه اگر آن‌ها خیلی مخفی کار باشند باشند یا با کارکنان خود به گونه‌ای رفتار کنند که اقدامات مخرب خود را پنهان کنند.
رئیس که همه حرکات شما را زیر نظر دارد
رئیسی که سعی می‌کند هر جنبه‌ای از کار شما را کنترل کند، تا جایی که احساس می‌کنید نمی‌توانید بدون جلب نظرات او کاری انجام دهید. ممکن است احساس کنید که او همیشه در حال چک کردن شماست. آن‌ها گزارشات مکرر می‌خواهند و دستورالعمل‌های بسیار دقیق برای ساده‌ترین وظایف به شما می‌دهند.
“مدیریت موشکافانه و جزئی‌نگر می‌تواند به عنوان یک رفتار سمی در مدیران محسوب شود و اغلب به کارکنان این تصور را می‌دهد که آن‌ها قابل اعتماد یا ماهر در کار خود نیستند.” – دکتر جولی سیلوا
چنین رفتارهایی به شما این احساس را می‌دهد که هیچ اختیاری در کار خود ندارید و حتی ممکن است احساس کنید که نمی‌توانید به تنهایی تصمیم بگیرید.
رئیس که مشارکت‌های شما را نادیده می‌گیرد
مثالی دیگر از رئیس سمی کسی است که کارها را به شما واگذار می‌کند اما نتایج را به نام خودش ثبت می‌کند. زحمات شما را نادیده می‌گیرند و به مشارکت‌هایی که کرده‌اید توجهی نمی‌کنند. این مدیران ممکن است در نظر دیگران خوب به نظر برسند در حالی که شما نادیده گرفته شده‌اید.
این نه تنها برای عزت نفس شما بلکه برای پیشرفت شغلی و حرفه‌ای‌تان نیز می‌تواند ویرانگر باشد.
رئیسی که هرگز حضور ندارد
مثالی از یک نوع رفتار سمی دیگر، رئیسی است که اکثر وقتها حظور ندارد. این رئیس معمولاً کارها را به شما واگذار می‌کند، قول می‌دهد که برای کمک یا ارائه پشتیبانی حضور داشته باشد، اما به سوالات یا درخواست‌های کمک پاسخ نمی‌دهد و اکثر وقتها غایب است.
این نوع مدیریت می‌تواند گیج‌کننده باشد، به ویژه اگر شامل وضعیتی باشد که در آن به حمایت و راهنمایی بیشتری نیاز دارید تا کار را انجام دهید. ممکن است احساس کنید نادیده گرفته شده‌اید و عدم حظور آن‌ها باعث می‌شود که در صورت بروز مشکل، شما بد به نظر برسید.
نکات کلیدی
احتمالاً در طول حرفه خود با انواع مختلفی از مدیران مواجه خواهید شد. برخی عالی خواهند بود، اما داشتن یک رئیس سمی می‌تواند یک مانع بزرگ برای زندگی حرفه‌ای شما باشد. خوشبختانه، گام‌هایی وجود دارد که می‌توانید برای مقابله با این چالش و حفظ حرفه‌ای‌گری خود بردارید، حتی زمانی که با یک رفتار سمی مواجه هستید.
با توجه به رفتار آن‌ها شروع کنید و به نشانه‌های هشداردهنده که می‌تواند نشانه‌ای از مشکل باشد، توجه کنید. مطمئن شوید که تجربیات خود را ثبت کنید تا در صورت نیاز به بحث در مورد نگرانی‌های خود با بخش منابع انسانی شرکت، مستنداتی داشته باشید. اقدامات دیگر مانند تعیین مرزهای دقیق، برقراری ارتباط واضح و مراقبت از نیازهای خود می‌تواند به شما کمک کند تا حرفه خود را به رغم رفتار بد رئیس خود در مسیر درستی نگه دارید.
منابع : 
